Fake News: What it is and How to Spot it? Guide for Filipinos

Sa panahon ngayon, kung saan ang impormasyon ay mabilis na kumakalat sa pamamagitan ng internet at social media, mahalagang maging mapanuri sa ating binabasa at pinapaniwalaan. Araw-araw, tayo ay binabaha ng iba’t ibang uri ng balita at impormasyon, ngunit hindi lahat ng ito ay totoo at mapagkakatiwalaan. Ang hindi mapigil na pagkalat ng “fake news” o pekeng balita ay isang malaking hamon na kinakaharap ng ating lipunan, hindi lamang sa Pilipinas kundi sa buong mundo. Para sa ating mga kababayan, dito man sa Pilipinas o nasa ibang bansa, ang pagiging marunong tumukoy at umiwas sa fake news ay mahalaga upang maprotektahan ang ating sarili, ating pamilya, at ang ating komunidad. Sa blog na ito, ating tatalakayin kung ano nga ba ang fake news, bakit ito mapanganib, at kung paano natin ito matutukoy upang tayo ay maging responsableng mamamayan at tagapagpalaganap ng katotohanan.

Ano Nga Ba ang Fake News?

Ang terminong “fake news” ay naging popular nitong mga nakaraang taon, ngunit ang konsepto ng pagpapalaganap ng maling impormasyon ay hindi na bago. Sa pinakasimpleng kahulugan, ang fake news ay mga balita, impormasyon, o mga kuwento na gawa-gawa lamang at walang basehan sa katotohanan. Ito ay nililikha at ipinapakalat nang may layuning manlinlang, magmanipula ng opinyon, o kaya naman ay para lamang kumita sa pamamagitan ng pagpapataas ng “clicks” o pagbisita sa isang website. Mahalagang maunawaan na may iba’t ibang uri ng maling impormasyon, at bagama’t ang lahat ng ito ay nakakasama, magkakaiba ang kanilang intensyon at paraan ng pagkalat.

Pagkakaiba ng Misinformation, Disinformation, at Malinformation

Madalas na nagkakahalo ang mga terminong misinformation, disinformation, at malinformation, ngunit mayroon silang mahalagang pagkakaiba:

• Misinformation: Ito ay ang hindi sinasadyang pagkakalat ng maling impormasyon. Halimbawa, maaaring may isang tao na nakabasa ng isang hindi totoong balita at dahil naniniwala siya dito, ay ibinahagi niya ito sa kanyang mga kaibigan at pamilya. Sa kasong ito, walang masamang intensyon ang nagbahagi, ngunit ang impormasyon mismo ay mali.
• Disinformation: Ito naman ay ang sinasadya at planadong pagkakalat ng maling impormasyon para makapanlinlang o makapanira. Ang mga taong nasa likod ng disinformation ay may tiyak na layunin, tulad ng pagpapabagsak ng isang politiko, pagpapalaganap ng maling paniniwala tungkol sa isang produkto, o kaya naman ay pagtatanim ng kaguluhan sa lipunan.
• Malinformation: Ito ay ang pagbabahagi ng totoong impormasyon na may intensyong makasama o makapanakit. Halimbawa, ang paglalantad ng pribadong impormasyon ng isang tao sa publiko upang siya ay mapahiya o ma-bully ay isang anyo ng malinformation.

Ang fake news ay kadalasang pumapasok sa kategorya ng disinformation dahil ito ay nililikha at ikinakalat nang may layuning manlinlang. Gayunpaman, mahalagang tandaan na kahit ang misinformation ay maaaring magdulot ng malaking pinsala kung ito ay kumalat nang malawakan.

Mga Iba’t Ibang Uri ng Fake News

Ang fake news ay maaaring lumabas sa iba’t ibang anyo. Narito ang ilan sa mga karaniwang uri nito:

• Ganap na Gawa-gawang Balita: Ito ang mga balita na walang anumang basehan sa katotohanan. Ang mga kuwento, pangalan, at mga pangyayari ay imbento lamang.
• Manipuladong Nilalaman: Ito ay ang pagbabago ng totoong impormasyon, tulad ng mga larawan o video, upang magmukhang iba ang kahulugan nito. Halimbawa, ang pag-edit ng isang litrato upang palabasing may ginawang hindi maganda ang isang tao.
• Maling Konteksto: Ito ay ang paggamit ng totoong impormasyon, tulad ng isang aktuwal na pangyayari o pahayag, ngunit inilalagay ito sa isang maling konteksto upang manlinlang. Halimbawa, ang paggamit ng isang lumang larawan ng isang protesta at pagpapanggap na ito ay nangyari kamakailan.
• Satire o Parody na Hindi Malinaw: Ang satire at parody ay mga uri ng pagpapatawa na gumagamit ng panggagaya o pagmamalabis. Gayunpaman, kung hindi malinaw sa mambabasa na ito ay isang biro lamang, maaari itong mapagkamalang totoong balita.
• Imposter Content: Ito ay ang pagpapanggap na isang lehitimong news source o isang kilalang tao upang makapagpakalat ng maling impormasyon. Halimbawa, ang paggawa ng pekeng social media account na mukhang pagmamay-ari ng isang sikat na personalidad.

Bakit Mapanganib ang Fake News?

Ang pagkalat ng fake news ay may malalim at malawakang epekto sa ating lipunan. Narito ang ilan sa mga pangunahing dahilan kung bakit ito ay mapanganib:

• Nakakasira ng Tiwala: Ang fake news ay nakakasira ng tiwala sa mga lehitimong news source, sa mga institusyon, at maging sa ating kapwa. Kapag hindi na natin alam kung sino ang ating paniniwalaan, nagiging mahirap para sa atin na gumawa ng matalinong desisyon.
• Nakakaimpluwensya sa Opinyon: Ang paulit-ulit na paglantad sa maling impormasyon ay maaaring magpabago sa ating mga paniniwala at opinyon, kahit na ito ay hindi totoo. Ito ay lalong mapanganib sa panahon ng eleksyon o sa mga isyu na may malaking epekto sa ating buhay.
• Nagdudulot ng Kaguluhan: Ang fake news ay maaaring magpalala ng tensyon at pagkakawatak-watak sa lipunan. Ang mga maling impormasyon tungkol sa iba’t ibang grupo ng tao ay maaaring magresulta sa diskriminasyon, panghuhusga, at maging karahasan.
• Nagpapalaganap ng Maling Impormasyon sa Kalusugan: Sa panahon ng pandemya, halimbawa, maraming fake news ang kumalat tungkol sa mga sakit, bakuna, at mga paraan ng paggamot. Ito ay maaaring magdulot ng panganib sa kalusugan ng mga taong naniniwala dito.
• Nakakasira sa Reputasyon: Ang fake news ay maaaring makasira sa reputasyon ng isang indibidwal, isang organisasyon, o maging isang bansa. Ang mga maling akusasyon at mga gawa-gawang kuwento ay maaaring magdulot ng malaking pinsala.
• Pinapalakas ang Polaridad sa Pulitika: Ang fake news ay madalas na ginagamit upang siraan ang mga kalaban sa pulitika o kaya naman ay para magpakalat ng mga ideolohiya na naglalayo sa mga tao. Ito ay maaaring magresulta sa isang polarized na lipunan kung saan mahirap nang magkaroon ng maayos na diskusyon at pagkakaisa.

Ayon sa isang pag-aaral ng Philippine Institute for Development Studies (PIDS) noong 2022, natuklasan na ang fake news ay isang malaking problema sa Pilipinas, lalo na sa panahon ng eleksyon. Ipinakita ng pag-aaral na maraming Pilipino ang nahihirapang tukuyin ang totoo sa hindi, at marami rin ang naniniwala at nagbabahagi ng maling impormasyon.

Ang datos na ito ay nagpapakita na patuloy na tumataas ang bilang ng mga Pilipinong nahihirapang tukuyin ang fake news, kaya naman lalong nagiging mahalaga ang pagtuturo sa ating mga kababayan kung paano ito makikita.

Paano Makikita ang Fake News: Ang Iyong Gabay sa Mapanuring Pag-iisip

Sa harap ng patuloy na pagdami ng fake news, mahalagang maging mapanuri at magkaroon ng kritikal na pag-iisip sa lahat ng impormasyong ating nakikita at nababasa. Narito ang ilang mga hakbang na maaari nating gawin upang matukoy ang fake news:

Hakbang 1: Suriin ang Pinagmulan (Check the Source)

Ang unang hakbang sa pagtukoy ng fake news ay ang pagsusuri sa pinagmulan ng balita. Tanungin ang iyong sarili: Sino ang naglathala nito? Mapaniniwalaan ba ang website o social media account na ito?

• Tingnan ang “About Us” na Seksyon: Ang mga lehitimong news website ay karaniwang mayroong “About Us” o “Tungkol sa Amin” na seksyon kung saan nila ipinapakilala ang kanilang organisasyon, ang kanilang misyon, at ang kanilang mga editor at manunulat. Kung walang ganitong seksyon o kung kahina-hinala ang impormasyong nakalagay dito, magduda na.
• Suriin ang Domain Name: Ang mga pekeng website ay madalas na gumagamit ng domain name na halos kapareho ng sa mga lehitimong news outlet, ngunit mayroon itong kaunting pagkakaiba sa spelling o sa extension (.com, .net, .org). Mag-ingat sa mga website na may kakaibang o kahina-hinalang domain name.
• Maging Maingat sa mga Social Media Account: Suriin ang profile ng account na nagbahagi ng balita. Gaano katagal na itong aktibo? Ilan ang followers nito? Mayroon ba itong blue checkmark (verified badge) kung ito ay isang account ng isang kilalang personalidad o organisasyon? Ang mga pekeng account ay madalas na bago lamang at may kakaunting followers.

Hakbang 2: Basahin Higit Pa sa Headline (Read Beyond the Headline)

Ang mga headline ng fake news ay madalas na sensasyonal at emosyonal upang makakuha ng atensyon at mag-encourage ng pag-click. Huwag agad maniwala sa headline lamang. Basahin ang buong artikulo at tingnan kung ang headline ay tumutugma sa nilalaman nito.

• Maghinala sa mga Clickbait Headline: Ang mga headline na labis na nakakagulat, hindi kapani-paniwala, o gumagamit ng labis na damdamin ay maaaring clickbait, na ang layunin ay hikayatin kang mag-click sa website, kahit na ang nilalaman nito ay walang katotohanan o hindi gaanong interesante.

Hakbang 3: Kilalanin ang May-akda (Identify the Author)

Ang mga lehitimong news article ay karaniwang mayroong pangalan ng may-akda. Subukang hanapin ang pangalan ng may-akda at tingnan kung siya ay may kredibilidad sa larangan ng journalism o sa paksang tinatalakay.

• Hanapin ang Bylines: Ang byline ay ang linya sa simula ng isang artikulo na nagpapakita ng pangalan ng may-akda. Kung walang byline o kung ang may-akda ay hindi kilala o kahina-hinala, maging maingat.
• Suriin ang Kredibilidad ng May-akda: Kung may pangalan ang may-akda, subukang i-search ang kanyang pangalan online upang tingnan ang kanyang background at kung siya ay mayroon nang mga naisulat na iba pang mapagkakatiwalaang artikulo.

Hakbang 4: Suriin ang Ebidensya (Assess the Evidence)

Ang mga totoong balita ay karaniwang sinusuportahan ng mga datos, mga sipi mula sa mga mapagkakatiwalaang sources, at mga link sa iba pang lehitimong website. Magduda kung ang isang artikulo ay walang anumang ebidensya o kung ang mga ebidensyang ibinibigay ay hindi mapaniwalaan.

• Hanapin ang mga Sipi at Link: Tingnan kung ang artikulo ay naglalaman ng mga sipi mula sa mga eksperto o mga opisyal, at kung mayroon itong mga link sa iba pang mapagkakatiwalaang sources. Suriin ang mga link na ito upang matiyak na ang impormasyong nakalagay doon ay sumusuporta sa sinasabi ng artikulo.
• Maging Maingat sa mga Walang Pangalang Sources: Ang mga lehitimong news outlet ay karaniwang naglalagay ng pangalan ng kanilang mga sources, maliban na lamang kung mayroong matinding dahilan para hindi ito gawin (halimbawa, kung ang source ay nanganganib). Maging maingat sa mga artikulong gumagamit lamang ng mga pahayag mula sa “hindi pinangalanang sources.”

Hakbang 5: Mag-ingat sa Iyong Sariling Bias (Watch Out for Your Own Biases)

Tayong lahat ay mayroong sariling mga paniniwala at opinyon, at ito ay maaaring makaapekto sa kung paano natin tinatanggap ang impormasyon. Mas malamang na paniwalaan natin ang isang balita kung ito ay sumasang-ayon sa ating mga kasalukuyang paniniwala, kahit na ito ay hindi totoo.

• Tanungin ang Iyong Sarili: Bago maniwala sa isang balita, tanungin ang iyong sarili kung ang iyong paniniwala ay maaaring makaapekto sa iyong pagtanggap dito. Subukang tingnan ang balita mula sa iba’t ibang perspektibo.

Hakbang 6: I-cross-reference sa Iba Pang Mapagkakatiwalaang Sources (Cross-Reference with Other Sources)

Kung mayroon kang pagdududa sa isang balita, subukang hanapin ang parehong kuwento sa iba pang mapagkakatiwalaang news website o news outlet. Kung maraming lehitimong sources ang nag-uulat ng parehong impormasyon, mas malamang na ito ay totoo.

• Tingnan ang mga Kilalang News Outlet: Suriin ang mga website ng mga kilalang at respetadong news organization sa Pilipinas at sa ibang bansa. Kung hindi nila iniuulat ang parehong balita, maaaring ito ay fake news.

Hakbang 7: Mag-ingat sa Pagbabahagi sa Social Media (Be Wary of Social Media Sharing)

Ang social media ay isang pangunahing plataporma para sa pagkalat ng fake news. Bago ibahagi ang isang balita sa iyong mga kaibigan at pamilya, tiyakin muna na ito ay totoo at mapagkakatiwalaan.

• Huwag Agad Magbahagi: Kung nakakita ka ng isang nakakagulat o emosyonal na balita sa social media, huwag agad itong ibahagi. Maglaan ng oras upang suriin muna ang pinagmulan at ang katotohanan nito.
• Isipin Kung Sino ang Nagbahagi: Kung ang balita ay ibinahagi ng isang hindi kilalang tao o ng isang account na mukhang kahina-hinala, maging mas maingat.

Hakbang 8: Hanapin ang mga Teknikal na Senyales (Look for Technical Red Flags)

Minsan, ang fake news ay maaaring matukoy sa pamamagitan ng pagtingin sa teknikal na aspeto ng website o ng artikulo.

• Pansinin ang Disenyo ng Website: Ang mga pekeng website ay madalas na mayroong hindi propesyonal o kakaibang disenyo. Maaaring mayroon itong maraming mga ad o kaya naman ay hindi ito gumagana nang maayos.
• Suriin ang Gramatika at Spelling: Ang mga fake news article ay madalas na naglalaman ng maraming grammatical errors at maling spelling. Ang mga lehitimong news outlet ay mayroong mga editor na nagsisiguro na ang kanilang mga artikulo ay maayos ang pagkakasulat.
• Tingnan ang URL: Ang URL o web address ng isang pekeng website ay maaaring bahagyang naiiba sa URL ng isang lehitimong website. Suriin itong mabuti.

Hakbang 9: Isaalang-alang ang Intensyon (Consider the Intent)

Tanungin ang iyong sarili kung bakit nilikha ang impormasyong ito. Ano ang posibleng layunin nito? Ito ba ay para magbigay ng impormasyon, manlibang, manghikayat, o manlinlang?

• Maghinala sa mga Balitang May Nakatagong Agenda: Ang fake news ay madalas na ginagamit upang isulong ang isang partikular na interes o agenda, maaaring ito ay politikal, pinansyal, o iba pa.

Hakbang 10: Gumamit ng mga Fact-Checking Website (Use Fact-Checking Websites)

Mayroong mga website na nakatuon sa pagsusuri ng katotohanan ng mga balita at impormasyon. Kung mayroon kang pagdududa sa isang balita, maaari mong i-check ito sa mga fact-checking website.

• Mga Fact-Checking Organizations sa Pilipinas: Ilan sa mga mapagkakatiwalaang fact-checking organizations sa Pilipinas ay ang Vera Files at ang FactRakers. Maaari mong bisitahin ang kanilang mga website upang tingnan kung ang isang balita ay napatunayang peke o hindi.

Ang Papel ng Social Media sa Pagkalat ng Fake News

Hindi maikakaila ang malaking papel ng social media sa pagkalat ng fake news. Dahil sa bilis at lawak ng abot ng mga platapormang tulad ng Facebook, Twitter, at Instagram, ang maling impormasyon ay maaaring kumalat nang napakabilis at makarating sa maraming tao sa loob lamang ng ilang minuto.

Bakit Mabilis Kumalat ang Fake News sa Social Media?

• Bilis ng Pagbabahagi: Ang isang post sa social media ay maaaring ibahagi ng libu-libong tao sa loob ng ilang oras lamang. Ito ang nagpapahintulot sa fake news na kumalat nang mas mabilis kaysa sa tradisyunal na media.
• Kakayahang Makapagkubli: Ang mga taong nasa likod ng fake news ay madaling makakagawa ng mga pekeng account at magpakalat ng maling impormasyon nang hindi nakikilala.
• Emosyonal na Pagbabahagi: Madalas na nagbabahagi ang mga tao sa social media batay sa kanilang emosyon. Kung ang isang balita ay nakakagulat, nakakaawa, o nakakagalit, mas malamang na ito ay ibabahagi nang hindi muna sinusuri ang katotohanan nito.
• Algorithm ng Social Media: Ang mga algorithm ng social media ay madalas na nagpapakita sa atin ng mga post na sumasang-ayon sa ating mga interes at paniniwala. Ito ay maaaring lumikha ng tinatawag na “echo chambers” kung saan tayo ay nalalantad lamang sa impormasyong nagpapatibay sa ating kasalukuyang pananaw, kahit na ito ay mali.

Paano Magiging Responsableng Social Media User?

• Mag-isip Bago Mag-click: Huwag agad mag-click sa mga headline na mukhang kahina-hinala. Basahin muna ang buong artikulo at suriin ang pinagmulan nito.
• Mag-isip Bago Magbahagi: Bago ibahagi ang isang post, tanungin ang iyong sarili kung sigurado ka sa katotohanan nito. Kung may pagdududa ka, huwag na itong ibahagi.
• Iulat ang Fake News: Kung nakakita ka ng fake news sa social media, iulat ito sa plataporma upang matulungan silang masawata ang pagkalat nito.
• Maging Bukas sa Iba’t Ibang Pananaw: Huwag lamang makinig sa mga taong sumasang-ayon sa iyo. Subukang unawain ang iba’t ibang perspektibo at maging handang baguhin ang iyong paniniwala kung mayroon kang nakitang mas matibay na ebidensya.

Ano ang Magagawa Natin Laban sa Fake News?

Ang paglaban sa fake news ay isang responsibilidad ng bawat isa sa atin. Narito ang ilang mga bagay na maaari nating gawin:

• Magpatuloy sa Pag-aaral: Patuloy nating pagbutihin ang ating kakayahan sa mapanuring pag-iisip at pagtukoy ng fake news. Magbasa ng mga artikulo, dumalo sa mga seminar, o panoorin ang mga video tungkol sa media literacy.
• Magbahagi ng Kaalaman: Ibahagi natin ang ating kaalaman sa ating pamilya, mga kaibigan, at sa ating komunidad. Turuan natin sila kung paano makikita ang fake news at kung bakit mahalagang maging mapanuri.
• Suportahan ang Lehitimong Pamamahayag: Ang mga propesyonal na mamamahayag ay may mahalagang papel sa paghahatid ng tumpak at balanseng balita. Suportahan natin ang mga lehitimong news outlet sa pamamagitan ng pagbabasa ng kanilang mga artikulo at pagtangkilik sa kanilang mga serbisyo.
• Maging Aktibo sa Pagrereport: Kung makakita tayo ng fake news online, i-report natin ito sa mga social media platform at sa mga fact-checking organizations.
• Huwag Magpakalat ng Fake News: Kahit hindi natin sinasadya, ang pagbabahagi ng maling impormasyon ay nakakatulong sa pagkalat nito. Kaya naman, siguraduhin muna natin ang katotohanan ng isang balita bago natin ito ibahagi.

Ang Laban Kontra sa Fake News sa Pilipinas

Ang Pilipinas ay isa sa mga bansang may pinakamataas na bilang ng mga social media users sa buong mundo. Dahil dito, tayo rin ay isa sa mga bansang labis na apektado ng pagkalat ng fake news. Ayon sa Statista noong Enero 2024, mayroong humigit-kumulang 92.05 milyong active social media users sa Pilipinas.

Dahil sa malaking bilang ng mga Pilipinong gumagamit ng social media, mahalagang pagtuunan ng pansin ang problema ng fake news sa ating bansa. Maraming mga inisyatibo ang inilunsad ng iba’t ibang sektor ng lipunan upang labanan ito. Ang gobyerno, mga organisasyon ng media, mga civil society groups, at maging ang mga indibidwal ay nagtutulungan upang mapataas ang kamalayan tungkol sa fake news at turuan ang mga Pilipino kung paano ito makikita.

Ang pagpapalakas ng media literacy sa ating bansa ay isang mahalagang hakbang sa paglaban sa fake news. Ang media literacy ay ang kakayahan na suriin, pag-aralan, at gamitin ang iba’t ibang uri ng media nang kritikal. Sa pamamagitan ng pagtuturo sa mga Pilipino ng mga kasanayang ito, mas magiging handa sila sa pagtukoy at pag-iwas sa fake news.

Konklusyon

Ang fake news ay isang seryosong problema na nangangailangan ng sama-samang pagkilos mula sa ating lahat. Bilang mga Pilipino, dito man tayo sa ating bayan o nasa ibang bansa, mahalagang maging mapanuri tayo sa impormasyong ating natatanggap. Sa pamamagitan ng pag-alam kung ano ang fake news at kung paano ito makikita, maaari nating protektahan ang ating sarili, ang ating mga mahal sa buhay, at ang ating komunidad mula sa mga negatibong epekto nito. Maging responsableng tagapagpalaganap tayo ng katotohanan at sama-sama nating labanan ang pagkalat ng fake news para sa isang mas matalino at mapanuring Pilipinas.

Mga Pinagkunan at Kaugnay na Links:

• Philippine Institute for Development Studies (PIDS)
• Vera Files: https://verafiles.org/
• FactRakers:
• Statista: https://www.statista.com/statistics/766877/number-of-social-network-users-in-the-philippines/

Disclaimer: Ang blog na ito ay naglalayong magbigay ng patas at walang kinikilingang impormasyon tungkol sa fake news. Kung mayroon kang nakitang anumang pagkakamali o hindi tumpak na impormasyon, mangyaring ipagbigay-alam sa amin sa info@taasnoopilipino.com upang aming itama kaagad.